Ե․ Չարենց «Դանթեական առասպել»

Չարենցն իր «Դանթեական առասպել» պոեմը գրել է պատերազմի տպավորություններից։ Նա շատ է ազդվել այդ սարսափելի տեսարաաններից և դրանք նկարագրել է այս պոեմում։

Սկզբում երեք երիտասարդ տղաներ գնում են պատերազմ, և ճանապարհին այնպիսի սարսափելի տեսարաններ են տեսնում, որ իրենց թվում է, թե րենք էլ են գնում են այդպիսի դիակներ դառնալու։


 Նրանք ճանապարհին տեսնում են մի կնոջ, որը մահանում է հենց իրենց աչքի առաջ։  Այդքանից հետո նորմալ է երբ մարդը դառնում է անտարբեր։
Նրա համար սովորական են դառնում այն երևույթները, որոնք առաջ կզարմացնեին կամ կվախեցնեին իրեն։
Այդ տեսարանները տեսնելուց հետո նրանք ուղղակի չէին կարող խուսափել անտարբերությունից։ Դա սովորական  օրինաչափություն է։

Այսպիսով պոեմն արտահայտում է այս կյանքի բնական օրինաչափություններից  մեկը։

ՄԵՋԲԵՐՈՒՄՆԵՐ ՊԱՈՒԼՈ ԿՈԵԼՅՈԻ «ԱԼՔԻՄԻԿՈՍԸ» ԳՐՔԻՑ

Մինչդեռ չէի գիտակցել ու զգացել Աստծո գոյությունը, այն միտքը, որ ամեն ինչ երբևիցե ընդմիշտ ավարտվում է, ինձ թվում էր անտանելի։

«Պարանը որքան էլ երկար՝ ավարտվում է»։

Մենք այս կամ այն ճշմարտությունն ընդունում ենք լոկ այն ժամանակ, երբ սկզբում ամբողջ հոգով այն վանում ենք, չարժե խույս տալ սեփական ճակատագրից, միևնույն է չես փախչի, Աստված խստապահանջ է, բայց նաև նրա գութն է անսահման։

Մեծ արարմանը հասնելու խնդիրը ոչ թե մի խումբ ընտրյալների մենաշնորհն է, այլ հասցեագրված է այս մոլորակը բնակեցնող ամբողջ մարդկությանը։

Միշտ չէ, որ Մեծ արարումը ի հայտ է գալիս ձվի և անոթի մեջ լցված հեղուկի տեսքով, բայց մեզնից յուրաքանչյուրն, անկասկած, ընդունակ է բացահայտել Աշխարհի հոգին և մերվել նրան։

մի սիրունադեմ տղա ամեն օր գնում էր մոտիկ առվի ափը՝ հիանալու իր գեղեցկությամբ։ Նա այնքան էր զմայլված իրենով, որ մի օր էլ ընկավ ջուրը ու խեղդվեց, և առվի ափին մի ծաղիկ աճեց, որին «նարցիս» (հայերեն՝ նարգիզ - Ա.Վ.) անունը տվեցին։

Բայց Օսկար Ուայլդը առասպելն այլ կերպ էր պատմում։

«Երբ Նարցիսը մեռավ, եկան անտառի աստվածները՝ ոգիները և տեսան, որ քաղցրահամ առուն արցունքից աղի է դարձել։

— Ինչու ես լալիս,— հարցրեցին ոգիները։

— Լալիս եմ Նարցիսի համար,— պատասխանեց առուն։

— Զարմանալի չէ, որ լալիս ես Նարցիսի համար,— ասացին անտառի աստվածները։— Չնայած մենք բոլորս ամեն օր վազում էինք նրա ետևից այս սիրուն անտառով, ի վերջո, դու միակն էիր, որ կարող էիր մոտիկից զմայլվել նրա գեղեցկությամբ։

—Իսկ Նարցիսը գեղեցի՞կ էր,— հարցրեց առուն։

— Ո՞վ կարող է այդ բանն իմանալ ավելի լավ, քան դու,— պատասխանեցին ապշած ոգիները։— Չէ՞ որ նա էր, վերջապես, որ ամեն օր խոնարհվում էր քո ջրերի վրա։ Առուն երկար ժամանակ լուռ էր։ Հետո ասաց.

— Ես լալիս եմ Նարցիսի համար, բայց երբեք մտքովս չի անցել, թե նա գեղեցիկ է։ Լալիս եմ Նարցիսի համար, որովհետև ամեն անգամ, երբ նա ծնկի էր գալիս իմ ափերին, ես նրա աչքերի խորքում տեսնում էի իմ գեղեցկության արտացոլումը»։

«Եթե ես մի հրեշ դառնայի և նրանց սպանեի մեկը մյուսի ետևից, նրանք այդ բանը գլխի կընկնեին միայն այն ժամանակ, երբ ես ոչնչացրած կլինեի հոտի կեսից ավելին, — մտածեց Սանտյագո ն։— Նրանք ինձ ավելի շատ են վստահում, քան սեփական բնազդին և միայն այն պատճառով, որ ես նրանց քշում եմ այնտեղ, որտեղ կերակուր կա»։

Երազներն այն լեզուն են, որով մեզ հետ խոսում է Տերը։

Եթե Տերը քեզ է դիմում քո հոգու լեզվով, միայն քեզ է հասկանալի լինում նրա ասածը։

Հովվի համար համարձակությունը սովորական բան է․ մեկ գայլերն են վրա տալիս հոտին, մեկ երաշտն է ամայացնում դաշտերը։ Հենց համարձակությունն էլ նրա կյանքի աղն է։

Ամեն ոք ճշգրիտ գիտե, թե ինչպես պետք է ապրել այս աշխարհում։

Միայն թե, չգիտես ինչու, ոչ ոք չի կարողանում սեփական կյանքը կարգավորել։ Ինչպես պառավ գնչուհին, որ երազներ գուշակել գիտի, բայց դրանք իրականություն դարձնել՝ ոչ։

— Ո՞րն է աշխարհի այդ ամենամեծ սուտը։

— Ահա թե որը. ինչ-որ մի պահ մենք կորցնում ենք իշխանությունը մեր կյանքի նկատմամբ, և այն սկսում է կառավարել Առասպելը։ Կատարյալ սուտ է։

Դու ընդունակ ես կերտել քո Սեփական Առասպելը։

Բոլորը, քանի դեռ ջահել են, գիտեն, թե որն է իրենց Առասպելը։ Եվ կյանքի այդ շրջանում ամեն ինչ հասկանալի է, ամեն ինչ հնարավոր։ Նրանք չեն վախենում երազել և ձգտել այն ամենին, ինչ կուզենային անել կյանքում։ Բայց ժամանակի ընթացքում մի խորհրդավոր ուժ սկսում է նրանց համոզել, որ Սեփական Առասպելն իրականություն դարձնելն անհնար է։

Այս մոլորակում մի մեծ ճշմարտության կա՝ անկախ նրանից՝ ով ես դու և ինչ ես անում, եթե իսկապես մի բան ցանկանում ես, հասնում ես դրան, քանի որ այդ ցանկությունը հղացվել է Տիեզերքի հոգում։ Եվ հենց դա է մարդու կոչումը երկրի վրա։

Մարդը մեն-միակ պարտականություն ունի՝ հետևել Սեփական Առասպելին մինչև վերջ։

Հիշիր, եթե երբևիցե ինչ-որ բան ցանկանաս՝ ողջ Տիեզերքը նպաստելու է քո ցանկության կատարմանը։

Խոստանալ այն, ինչ չունես՝ նշանակում է ռիսկի ենթարկել ունենալու իրավունքը։

Պատանին նախանձեց քամու ազատությանը և զգաց, որ կարող է նմանվել նրան։ Ոչ ոք կանգնած չէ իր ճանապարհին՝ իրենից բացի։ Ոչխարները, մահուդագործի աղջիկը, Անդալուզիայի դաշտերը... սրանք բոլորն իր Սեփական Առասպելի աստիճաններն են լոկ։

Դու ճանապարհը կգտնես այն նշանով, որով Տերը նախանշում է յուրաքանչյուրի Ուղին այս աշխարհում։ Միայն պետք է կարողանաս կարդալ այն, ինչ գրված է քեզ համար։

Ինքը գրպանում մի լումա անգամ չունի, բայց դրա դիմաց հավատ ունի կյանքի նկատմամբ:

Բոլորը չէ, որ միանման են երազում ու երազներ տեսնում։ 

Կյանքի գետն անհնար է կասեցնել։

Երբ մարդն ինչ-որ բան է վճռում, մի տեսակ սուզվում է սրընթաց ջրահոսքի մեջ, որը նրան տանում է այնտեղ, ուր չէր էլ մտածում լինել վճիռն ընդունելու պահին։

Եթե գիրք գրեի «հաջողություն» և «զուգադիպություն» բառերի մասին, կստացվեր մի հաստափոր հանրագիտարան։ Հենց այդ բառերից է բաղկացած Համընդհանուր լեզուն:

«Որքան մոտենում ես քո երազանքին, այնքան ավելի զորավոր է դառնում Սեփական Առասպելը որպես գոյության իմաստ»:

Մենք բոլորս վախենում ենք կորցնել մեր ունեցածը՝ լինի ցանքսը, թե մեր կյանքը։ Բայց այդ վախն անցնում է, հենց հասկանում ենք, որ ամեն ինչ՝ և՛ մեր ճակատագիրը, և՛ աշխարհի պատմությունը մի ձեռքով է գրված։

Եթե միշտ կարողանաս մնալ ներկայի մեջ, կլինես մահկանացուներից ամենաերջանիկը։

«Գուցե Տերը անապատը հորինել է հենց նրա համար, որպեսզի մարդիկ հրճվեն ծառեր տեսնելով»:

Երկրի վրա ամեն ինչ, նույնիսկ բազեների թռիչքը, իմաստ ունի։

«Երբ սիրում ես, ամեն ինչ ավելի է իմաստավորվում»։

Մոռացիր ապագայի մասին, և կյանքիդ ամեն մի օրն ապրիր այնպես, ինչպես ավանդված է Օրենքով և հավատա, որ Բարձրյալը հոգում է իր զավակների մասին։ Ամեն օրն իր մեջ հավերժության մասնիկ է կրում։

Ամեն մի օր ստեղծված է նրա համար, որ լինի ապրելու օր կամ վերջին օր։

Չարիքն այն չէ, ինչ մտնում է մարդու շրթունքներից, այլ այն, ինչ դուրս է գալիս նրանցից:

Սիրում են, որովհետև սիրում են։ Սիրելու համար որևէ պատճառ չի լինում։

Իմաստունները վաղուց են հասկացել, որ մեր այս բնական աշխարհը լոկ Դրախտի մեկ պատկերն է, նրա մեկ պատճենը։ Այս աշխարհի գոյության փաստը երաշխիք է, որ կա մի ուրիշ, ավելի կատարյալ աշխարհ։ Բարձրյալն այն ստեղծել է, որպեսզի մարդիկ կարողանան հասկանալ իր հոգևոր պատգամները և իր իմաստության հրաշքները։ Հենց դա էլ ես կոչում եմ Գործողություն։

Տառապանքի սարսափն ավելի վատ է, քան բուն տառապանքը։

Այն մարդն է երջանիկ, ով իր մեջ կրում է Աստծուն։

Մենք երբեք չենք հասկանում, թե ինչ մեծագույն գանձեր կան մեր առջև։ Գիտե՞ս ինչու։ Քանի որ մարդիկ չեն հավատում գանձերի գոյությանը։

Հայացքը ցույց է տալիս հոգու ուժը։

Նա, ով խառնվում է ուրիշի Առասպելին, երբեք չի հասնում իր սեփականին։

Ալքիմիայի խնդիրն է նյութական հարթության մեջ հոգևոր կատարելություն դնել։

Երբ ուզում ենք դառնալ ավելի լավը, քան էինք, շրջապատում ամեն ինչ նույնպես ավելի լավն է դառնում։

Աշխարհի Հոգին Աստծո Հոգու մի մասն է, իսկ Աստծո Հոգին՝ իր սեփական հոգին է։ Եվ որ ինքը կարող է, ուրեմն, հրաշքներ գործել։

«Ինչ մեկ անգամ կատարվել է՝ կարող է էլ երբեք չկրկնվել։ Բայց այն, ինչ կատարվել է երկու անգամ՝ անպայման կկրկնվի նաև երրորդ անգամ»։

Ամեն մի գործ ավարտվում է միայն այն ժամանակ, երբ հասել ես նպատակիդ։

Կյանքն իսկապես շռայլ է նրա նկատմամբ, ով հետևում է իր Առասպելին։

ԱՆՄՈՌԱՆԱԼԻ ՃԱՄՓՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՇԻ ԳՅՈՒՂՈՒՄ

Հունիսի 4-ի ճամբարային օրը նշանավորվեց նրանով, որ մի խումբ սեբաստացիներ  ուղևորվեցին Ուշի գյուղում գտնվող «Կենտավր» հիպոթերապիայի կենտրոն։ Դա միակ մասնագիտացված հիպոթերապիայի կենտրոնն է Հայաստանում։ Կենտրոնի հիմնադիր-տնօրենը Հասմիկ Հովհաննիսյանն է։ Այնտեղ հենաշարժողական համակարգի և մտավոր զարգացման հետ ամենատարբեր խնդիրներ ունեցող երեխաների հետ  զբաղվում են հիպոթերապիայով։

Նաև գնում են այն մարդիկ, ովքեր ցանկանում են պարզապես ձի քշել սովորել։ Մենք նույնպես միսթր Յուրայի և Ռինա Շագինյանի ուղեկցությամբ գնացինք այդ կենտրոն, որպեսզի ձի քշել սովորենք։ Ոչ այնքան երկար ճանապարհից հետո հասանք«Կենտավր»։ Այդ բուժիչ ձիերի կենտրոնը Ուշի գյուղի ամենաբարձր տեղանքում է. միանգամից իրենց վայրի գեղեցկությամբ մեր աչքերը շոյեցին դաշտային ծաղիկները ու հեռվում իրենց խաղաղ հանդարտությամբ արածող ձիերը, մեր ականջները զգացին թումանյանական  լեզվով ասած «մարդահաչ» տվող շների ներկայությունը, մեր թոքերը սկսեցին ագահորեն կլանել մեզ համար անսովոր մաքուր օդը: Մենք բնության մեջ էինք: Հաջորդ պահին իրենց պոչերը խաղացնելով մեզ մոտեցան տարբեր ցեղատեսակների, տարբեր չափսերի ու գույների շնիկներ և շներ: Նրանք մեզ ողջունելու եկան: Ափսոս, որ մեզնից մի քանիսը վախենում էին այդ մարդամոտ շներից և աշխատողներին խնդրեցինք, որպեսզի նրանց հեռացնեն մեզնից: Հետաքրքիր է, գնում ենք դեպի բնություն և ուզում ենք բնությունը հեռացնենք մեզնից:
 
Ինչևէ, մենք ձիերի համար էինք գնացել այնտեղ: Եվ ահա մեզ են մոտեցնում արդեն թամբած մի շագանակագույն ու մի սպիտակ ձի: Բնությոն դու կատարյալ ես հենց միայն ձիերով... Հետաքրքիր իրավիճակ էր: Մեզնից ոչ ոք նախկինում ձի չէր նստել: Բոլորս էլ ուզում էինք նստել, բայց՝  երկրորդը: Ոչ ոք չէր ուզում առաջինը լինել: Այնուամենայնիվ, առանձնացան մեզնից ամենահամարձակները՝ Նինա Հովհաննիսյանը և եղբայրս՝ Ալեք Հակոբյանը: Դրանից հետո արդեն բոլորս էլ քաջալերվեցինք ու վայելեցինք առաջին անգամ ձի քշելու հաճույքը: Աննկարագրելի են այն վայրկյանները, երբ բնության գրկում ձիու սանձերը վերցնում ես ձեռքդ և այդ կենդանի արարածը ենթարկվում է քեզ։ Ինձ համար այս ճամփորդությունը «ՄխիթարՍեբաստացի» կրթահամալիրում ունեցած ճամփորդություներից ամենահետաքրքիրը, հիասքանչը և անմոռանալին դարձավ:
Ձիերին ցտեսություն ասելուց հետո գնացինք Սաղմոսավանք։ Հիացանք Քասախի ձորի ու Սաղմոսավանքի իրար լրացնող գեղեցկությամբ:
Այս ճամփորդությունից հետո մեզնից մի քանիսը որոշեց ձիավարությամբ զբաղվել:

ՇՈՒԿԱՅԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԹԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Ջ.Մ.Քեյնսը գտնում էր, որ Շուկայական տնտեսությունը չի կարող ինքնուրույն գործել: Տնտեսական քաղաքականությունը պետության կողմից կիրառվող այնպիսի միջոցառումների ամբողջություն է, որն ուղղված է այնպիսի անկախ փոփոխությունների կարգավորմանը, ինչպիսիք են կապիտալի սահմանային արտադրողականությունը, տոկոսի նորման և դրանց միջոցով զբաղվածության և ԱԵ-ի կարգավորմանը: Քեյնսը առաջնությունը տալիս էր դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականությանը:

Ըստ Օյկենի` տնտեսական քաղաքականությունը պետության  կողմից կիրառվող այն միջոցառումների և եղանակների ամբողջությունն է, որն ուղղված է տնտեսական պրոցեսների (գործընթացների) կարգավորմանը:

 

 

Շուկայի անկատարությունը (ֆիասկոն)և տնտեսության պետական կարգավորման անհրաժեշտությունը

 

Շուկայական տնտեսական համակարգը իր դրական հատկանիշներով հանդերձ ունի նաև թերի կողմեր կամ անկատարություններ: Շուկայական ինքնակարգավորման մեխանիզմը երբեմն ձախողումներ է առաջացնում երկրի էկոնոմիկայում: Այդ ձախողումը կամ ֆիասկոն դրսևորվում է հետևյալ կերպով`

1.   Շուկան չի կարող ստեղծել հասարակական բարիքներ և դրանցով բավարարել երկրի կարիքներն ու պահանջմունքները:

Օրինակ՝ չի կարող ապահովել ժողովրդի կարգապահության հարցը, չի կարող զբաղվել պետության անվտանգությունով և այլն։

2.   Շուկան հաշվի չի առնում տնտեսության վրա արտադրական արտաքին ազդակները:

Օրինակ, ամեն ապրանք ունի իր ինքնարժեքը, անկախ այն բանից, թե ինչպիսի ինքնարժեք ունի արտամուծված նույն ապրանքը։

3.   Շուկան չի կարող կատարյալ տեղեկատվություն հաղորդել գնորդների և վաճառողների մասին:

Տեղեկատվական պարտականությունները ընդհանրապես կապ չունեն շուկայական ոլորտի հետ, այդ հարցերի լուծման համար պատասխանատու են պետական, կամ ոչ պետական, կամ հասարակական, սոցիաական հարցերով զբաղվող կազմակերպությունները։

4.   Շուկան անխուսափելիորեն հանգեցնում է տնտեսության մոնոպոլացման երևույթները: Ինչը և նորմալ պետություններում կանխվում է պետական համապատասխան մարմինների կողմից։ Սակայն հետամնաց երկրներում դա հաճախ դառնում է մի քանի հոգու հաջողված որս։ Այդ որսը հարստացնում է մի քանիսին և խափանում է երկրի շուկայական զարգացումը։

5.   Շուկան չի կարող լուծել հասարակության զարգացման սոցիալական բնույթի պրոբլեմները և ապահովել բնակչության սոցիալական պաշտպանվածությունը: Այսպիսի թերությունների հետևանքով պետությունը որոշակի միջամտություն է իրացնում`

1.Հասարակական բարիքների արտադրության ոլորտում: Դրանք այն բարիքներն են, որոնք ստեղծվում ու մատուցվում են պետության կողմից և տրամադրվում են մարդկանց, հիմնականում, անվճար ձևով: Հասարակության բարիքները, այլ կերպ կոչվում են նաև պետական բարիքներ: Հասարակության բարիքները համարվում են երկրի պաշտպանության` անվտանգության ապահովումը, պետության կառուցվածքը, հասարակության  կարգի պահպանումը, ճանապարհի լուսավորվածությունը և այլն: Նշված բարիքները կարող են ստեղծվել միայն պետության կողմից։ Հասարակության բարիքները ունեն 2 կարևոր հատկանիշներ`                                             

• Դրանք հիմնականում տրամադրվում են անվճար կերպով, այսինքն վաճառքի կամ փոխանակության չեն ենթարկվում, հետևաբար ապրանք չեն հանդիսանում:          

• Դրանք հիմնականում սպառվում են համատեղ կարգով, որովհետև դրանք չեն կարող անհատապես տրամադրվել հասարակության որևէ անդամի և հնարավոր չէ որոշել, թե ով որքանով է օգտվել տվյալ բարիքներից:

2.Շուկայական տեղեկատվությունը, որը մասնավորապես վերաբերվում է ֆիրմաների կողմից կեղծ գովազդները կանխելուն:                                                                                        

3.Շուկայի արտադրության բացասական էֆեկտների հետ պետության պայքարը, որը իրացվում է ինչպես ուղղակի` վարչական, այնպես էլ անուղղակի տնտեսական լծակների միջոցով` հարկաբյուջետային քաղաքականության, դրամավարկային քաղաքականության:

4.Պետության պայքարը մոնոպոլացման երևույթների դեմ, որպեսզի հնարավորին լավ ապահովվի մրցունակության կանոնները:

5.Պետությունը իրականացնում է նաև միջոցառումներ էկոլոգիական հավասարակշռությունը վերականգնելու համար:

Հեռավոր «Նռան հատիկ 2013»♥ ♥ ♥ (պատմում է Էլինա Հակոբյանը, ֆոտոշարք)

 

Նռան հատիկը թատերական փառատոն է, որին առաջին անգամ մասնակցեցի 2013թ-ին։ Դա իմ առաջին դերը չէր, բայց ես առաջին անգամ էի  այդպիսի մեծ ներկայացման մեջ դեր կատարում։ Բեմականացրել էինք << Մերկ թագավորը>> կատակերգությունը; Ես և քույրիկս ջուլհակների դերն էինք տանում, որոնք ամբողջ պալատին պետք է հիմարեցնեին և օգնեին իրենց ընկերոջը։ Դա, իրոք, շատ հետաքրքիր էր:
 Ես ու Արինան ամբողջ ներկայացման ընթացքում պետք է հավասար խոսեինք։  Ետնաբեմում  մի փոքր հուզվում էի, բայց երբ բեմ բարձրացա և սկսեցի խաղալ,   

հուզմունքն ուղղակի անհայտացավ։

Մի խոսքով, մեր թաատերախմբի վրա դրված էր հանդիսատեսին ծիծաղեցնելու պարտականությունը, և կարծում եմ, որ դա մեզ հաջողվեց։  Այսպիսով, մեր ուսուցչուհու համառ ջանքերի շնորհիվ կարողացանք պատվով ներկայանալ և հաղթել <<Նռան հատիկ 2013>> թատերական փառատոնում։ 

Անցել է երկու տարի, արդեն հասցրել եմ շատ դերեր փորձել և ավելի գեղեցիկ բեմերում հանդես գալ։ Բայց ամենամեծ ոգեվորությունը ունեցել եմ հենց այս դերը կատարելիս։

ԹԱՏՐՈՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ

Թատրոնն առաջացել է Դիոնիսոսին նվիրված առասպելների բեմադրություններից։ Այն ժամանակներում հայտնի էր պիեսների 2 ժանր՝ ողբերգություն և կատակերգություն և երկուսն էլ ունեին դիցաբանական կամ պատմական բովանդակություն։ Բոլոր դերերը խաղում էին տղամարդիկ։ Դերասանները (ի սկզբանե բեմում կար 2 դերասան, երրորդին ավելացրեց Սոփոկլեսը) հանդես էին գալիս վիթխարի դիմակներով և պլատֆորմներով։ Բեմական ձևավորումներ չկային։ Կանանց ոչ միշտ էր թույլատրվում հաճախել թատրոն, հատկապես կատակերգությունների, և, որպես կանոն, տղամարդկանցից առանձին էին նստում։ Հին Հունաստանում դերասանի մասնագիտությունը պատվաբեր էր համարվում, իսկ Հռոմեական կայսրությունում՝ ամոթալի։

Այդ ժամանակների հայտնի դրամատուրգներից էին Էսքիլոսը, Սոփոկլեսը, Եվրիպիդեսը, որոնք համարվում են հունական ողբերգության հայրերը, Արիստոփանեսը՝ կատակերգության հայրը։ Հռոմում հայտնի էին Պլավտոսը, ով կատակերգություններ էր գրում և Սենեկան, ով մշակում էր Եվրիպիդեսի ստեղծագործությունները։

Այդ ժամանակաշրջանի հայտնի պիեսներից էին՝ «Պրոմեթևսը շղթայված», «Էլեկտրա», «Օրեսթեա» տրիլոգիան, որոնցից շատերը դեռևս շարունակվում են բեմադրվել։

Հին Հունաստանում դրամատուրգները մարզիկների պես մրցում էին միմյանց հետ, և այստեղ հաշվի էր առնվում հասարակության կարծիքը։ Սոփոկլեսը ոչ մի անգամ վերջին տեղը չի զբաղեցրել այս մրցումներում։

Միջնադարյան թատրոնը ձևավորվել է 10-11-րդ դարերում՝ լատինական սկզբունքներով, սակայն չի հանդիսացել անտիկ դրամայի շարունակությունը։ Թատերական գործողությունները՝ ժեստերը, ձայնային էֆեկտները, զգեստափոխումները սերել են գիստրիոններից՝ շրջիկ դերասաններից, կատակերգակներից, ձեռնածուներից։

Թատրոնի հնագույն ձևը դա Զատկի բեմականացված ծիսակատարությունն է (Ludus paschalis), որի հիմքը երկխոսությունն էր, որը երբեմն բառացիորեն կրկնում էր պատարագակարգը։ Պատարագային բեմականացումների վայր ծառայել է եկեղեցու տարածքը, և միայն 13-րդ դարում են ներկայացումները սկսում բեմադրել հրապարակներում։

Սուրբ Նիկողայոսի տոնից հետո բեմադրվում են ներկայացումներ, որոնք չունեին պատարագային ուղվածություն։ Ներկայացումներում հանդիսատեսին ներկայացվում էր տարածված լեգենդների կերպարների հետ կապված տարբեր իրադարձություններ։

13-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսում են բեմականացնել ամեն ինչ՝ Աստվածաշնչի պատմությունները, «Աղվեսի մասին վեպը», Ջիովաննի Բոկաչոյի թարգմանված վեպերը։

Հայկական թատրոնը ավելի քան 2000 տարվա պատմություն ունի: Հույն պատմիչ Պլուտարքոսը վկայեl է, որ 53 թ. մ.թա Արտաշատում բեմադրվել է Եվրիպիդեսի “Բաքոսուհիները” պիեսը և որ հայոց Արտավազդ թագավորը գրել է ողբերգություններ: Հետագա դարերում Հայաստանում գործող ինքնատիպ ժողովրդական թատրոնների մասին վկայություններ կան հայ պատմիչների երկերում, իսկ մանրանկարչական որոշ ձեռագրերում պահպանված են դիմակավոր դերասանների պատկերներ: Նման արժեքավոր վկայություններից է 1286թ. Ձեռագիրը: Հայոց թագավոր Հեթում Երկրորդի սեփականությունը հանդիսացող ձեռագրում նկարված է պանտոմիմային թատրոնի դերասանը կրկնակի դիմակը գլխին:
Թատրոնի մասին արժեքավոր տեղեկություններ է հաղորդում 5-րդ դարի մատենագիր Հովհան Մանդակունին և Դավիթ Քերթողը, հետագայում Թովմա Արծրունին (9-10  դարեր) և ուրիշներ, որոնք վկայում են այն մասին, որ թատրոնը հարատևել է նաև հետագա դարերում:
Թատրոնը ՝իր ժանրում, ամենաանկեղծ երկխոսությունն է հանդիսատեսի հետ և այն երբեք չի կորցնի իր արդիականությունը: Այսօր էլ բավականին մեծ եռանդով ու պատասխանատվությամբ շարունակվում են պահպանվել Հայկական թատրոնի  ավանդույթները. Հավատարիմ լինենք թատրոնի փիլիսոփայությանը , հաճախ այցելենք այդ հրաշալի և գեղեցիկ աշխարհը։

Աղբյուրներ՝ 1 2