ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏԵՐ ԴՆԹ-Ի ՄԱՍԻՆ

ԴՆԹ-ն (Դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթու) նուկլեինաթթու է, որը բացահայտված բոլոր կենդանի օրգանիզմների ժառանգական նյութն է հանդիսանում։  ԴՆԹ-ն պայմանավորում է կենդանի օրգանիզմների հատկությունները և հատկանիշները։ Այն բաղկացած է երկու շղթաներից, որոնք պտտվելով պարուրվում են միմյանց շուրջ։ 

Զարմանալի է, որ այդ աննշան թվացող շղթայիկով է պայմանավորված, օրինակ, մարդկանց աչքերի և մազերի գույնը, թռչունների փետուրների ձևը, ծաղիկների գույնը։

Գիտնականները սկսել են ավելի լավ հասկանալ ԴՆԹ-ն միայն վերջին 50 տարիների ընթացքում և չնայած բազմաթիվ գիտական հաջողություններին ու զարգացումներին` այն դեռևս մնում է ամբողջությամբ չբացահայտված:

Միջազգային տիեզերական կայանում գոյություն ունի «անմահության տվյալների բազա», որտեղ պահվում են աշխարհի նշանավոր մարդկանց ԴՆԹ-ի նմուշները:
2008թ.-ի հոկտեմբերի 12-ին ռուսական «Սոյուզ» տիեզերանավը հատուկ առաքելությամբ բաց թողնվեց դեպի Միջազգային տիեզերական կայան` թռչելով Երկրի ուղեծրով: Տիեզերանավը տեղափոխում էր հիշողության սարք, որն իր մեջ պարունակում էր Երկրի տարբեր հայտնի, «կարևոր» մարդկանց ԴՆԹ-ի թվայնացված տարբերակները: Նմուշներ էին վերցվել կոմիկ Ստեֆան Քոլբերտի, ֆիզիկոս Ստեֆան Հոուքինգի, հեծանվորդ Լանս Արմսթրոնգի և այլքի ԴՆԹ-ներից:
Իսկ նպատակը այն է, որ եթե ինչ-որ երևույթի պատճառով Երկիրը ոչնչանա, հնարավոր լինի մարդկությունը նորից վերականգնել այս ԴՆԹ-ների նմուշների շնորհիվ:

Կան կենդանական տեսակներ, որոնց ԴՆԹ-ն, ըստ էության, ասում է այն մասին, որ դրանք անմահ են:
Գերոնտոլոգիան կամ ծերաբանությունը բավականին բարդ գիտություն է, որն ուսումնասիրում է օրգանիզմի ծերացմանը նպաստող պրոցեսները, ինչպես օրինակ բջջային ռեպլիկացիան կամ կրկնապատումը, որից հետո ԴՆԹ-ն ավելի է թուլանում և դառնում պակաս էֆեկտիվ: Սակայն կան տեսակներ, որոնց ԴՆԹ-ն ժամանակի ընթացքում չի թուլանում (կամ թուլանում է այնքան դանդաղ ու աննշան, որ հնարավոր չէ այն նկատել): Այսպես օրինակ` ծովախեցգետինների, մի քանի ձկնատեսակների և շատ կրիաների տեսակների ԴՆԹ-ն կարծես չի ծերանում, և հատուկ օպտիմալ պայմանների դեպքում այս կենդանատեսակները նույնիսկ հնարավոր է ապրեն ընդմիշտ: Գրանցված ամենաերկարակյաց կրիան համարվում է Adwaita Ալդաբրյան հսկա կրիան (Aldabra Giant Tortoise), որն, ըստ տվյալների, ապրել է 255 տարի: Կարևոր է նշել, որ չնայած այս կենդանիները չեն մահանում ծերացման արդյունքում, այնուամենայնիվ, նրանք կարող են տարբեր հիվանդություններ ձեռք բերել, վնասվել և այլն, և ինչքան դրանց տարիքը մեծանում է, այնքան հավանականությունն ավելի մեծ է լինում: Այս կրիան սատկել է լյարդի անբավարարությունից իր պատյանի ջարդվելուց հետո:  Այս փաստը վկայում է այն մասին, որ որքան էլ գիտնականները ամենատարբեր նյութերի միջոցով փորձում են հասնել անմահության, այն անխուսափելի է։ Աստված մարդկանց և կենդանիներին ստեղծել է, որպես մահկանացուներ և անգամ չծերանալու և ԴՆԹ-ի չթուլանալու դեպքում օրգանիզմի իդեալական վիճակում մնալը և մահը անխուսափելի են։

Չնայած թվային ինֆորմացիան ԴՆԹ-ի մեջ պահեստավորելու գաղափարը եղել է դեռևս 1980-ականներին, սակայն միայն անցած տարի էր, որ Հարվարդի համալսարանի հետազոտողները կարողացան գտնել կոդավորելու եղանակը: Նրանք կարողացան 700 տերաբայթ տվյալներ ներմուծել մեկ գրամ ԴՆԹ-ի մեջ: Արդի տեխնոլոգիաների միջոցով ԴՆԹ ներմուծված տեղեկատվության վերականգնումը ժամերի տևողությամբ աշխատանք է և բավականին ծախսատար գործընթաց, սակայն պատկերացրեք, թե հետագայում տարբեր տխնոլոգիական զարգացումների արդյունքում ինչպես կարելի է օգտագործել այս հայտնագործությունը:

Շատ դեպքերում հղիությունները լինում են երկվորյակների պտուղներով, սակայն պտուղներից մեկը կլանում է մյուսին, մինչև նույնիսկ այն հայտնաբերելն ու տեսնելը: 99% դեպքերում ամեն ինչ հենց այսպես էլ ավարտվում է, սակայն հազվադեպ լինում են եզակի դեպքեր, երբ մեկ սերմը մյուսին կլանելով իր մարմնի մեջ զարգացնում է կրկնակի ԴՆԹ պարույր: Շատերը իրենց կյանքի ընթացքում նույնիսկ չեն էլ իմանում սրա մասին, մինչև որ այնպիսի առողջական խնդիրներ չեն ունենում, որոնց պատճառով օրինակ օրգանների փոխպատվաստման կարիք են զգում: Այսպես էր Լիդիա Ֆեըրչայլդի դեպքը, երբ 2002թ.-ին նա դիմեց պաշտոնական Վաշինգթոնի առողջապահական ծրագրին, և նրանից պահանջեցին, որպեսզի իր հարազատներն էլ ԴՆԹ թեստ հանձնեն` բարեկամական կապը հաստատելու համար: Արդյունքները շոկային էին, քանի որ ըստ դրանց նա իր սեփական երեխաների մայրը չէր: Դատական գործ հարուցվեց, և դատարանի որոշմամբ քիչ էր մնում խլեին նրանից իր սեփական երեխաներին, երբ ի վերջո պարզ դարձավ, որ նա իրականում իր իսկ երկվորյակն էր:

1955թ.-ից հետո ծնված մարդիկ իրենց ԴՆԹ-ում ունեն ռադիոակտիվ ածխածին:
1950-ականներին ԱՄՆ-ի և Սովետական Միության միջև շարունակվող սառը պատերազմի ընթացքում միջուկային տարբեր զենքեր օգտագործվեցին, և ռադիոակտիվ նյութերի արտազատումը մթնոլորտ հանգեցրեց նրան, որ 1955թ.-ից հետո ծնված մարդկանց ԴՆԹ-ում սկսվեց հայտնաբերվել ածխածին-14: Բջիջները, որոնք չեն կիսվել մինչև մարդու ծնվելը, չեն պարունակի ածխածին-14: Չնայած սա որևէ լուրջ փոփոխության չի ենթարկում օրգանիզմը, սակայն այն օգտագործվել է բժշկական փորձարկումներ իրականացնելու համար, ինչպես օրինակ մարդու սրտի բջիջների բազմացման արագությունը չափելը:

Շիմպանզեների և մարդկանց ԴՆԹ-ն շատ նման է: Շիմպանզեների մոտ կան երկու ավել քրոմոսոմներ, սակայն այն փաստը, որ շիմպանզեների ԴՆԹ-ի 98.5 տոկոսը համապատասխանում է մարդու ԴՆԹ-ին, գիտնականներին թույլ է տալիս ենթադրել, որ հնարավոր է խառնել տեսակները և ստանալ նոր տեսակ: Մարդակապիկ ստանալու փորձեր արվել են դեռևս 100 տարի առաջ: Գիտնականները հավատացած են, որ ինչպես ավանակի և ձիու միավորումից ստեղծված ջորին, կապիկից և մարդուց ստեղծված այս նոր արարածն էլ կլինի ստերջ` անկարող խաչասերվելու: Շատերը հավատացած էին, որ Օլիվեր անունով կապիկը հումանզե է, այսինքն` մարդակապիկ, սակայն իր տարօրինակ տեսքին հակառակ` ԴՆԹ-ի ուսումնասիրության արդյունքում պարզվեց, որ նա սովորական շիմպանզե է:

Իհարկե ամեն բան հնարավոր է և գուցե գիտնականների հումանզե ստեղծելու փորձերը, չնայած այն բանի, որ մարդու կարիոտիպում կա 46 քրոմոսոմ, իսկ շիմպանզեի կարիոտիպում՝ 48, հաջողության հասնեն, բայց ոչ ոք չի կարող ասել, թե ինչպիսին կլինի այդ արարածը։ Գուցե դա կլինի ինչ- որ ավերիչ գազան։ Ոչ ոք չի կարող ասել, թե ինչպես կփոխազդեն գեները և ինչպիսին կլինի արդյունքը։ Դա ոչ մի կերպ հնարավոր չէ պարզել մինչև փորձելը։ Այնուամենայնիվ կարծում եմ, որ եթե Աստված չի ստեղծել նման արարած, ուրեմն մարդիկ նույնպես պետք է չփորձեն, որովհետև ինչպես ասացի ոչ գիտնականները և ոչ էլ սարքերը չեն կարող պարզել, թե ինչ կարող է ստացվել կարիոտիպում 46 և 48 քրոմոսոմ ունեցող երկու օրգանիզմների գեների փոխներգործությունից։

Ստորև ներկայացված են մի քանի հետաքրքիր փաստեր ԴՆԹ-ի վերաբերյալ․

♦ Բոլոր մարդկանց ԴՆԹ-ն 99.9 %-ով համընկնեում է և միայն 0.01 %-ն է տարբերվում, սակայն դա բավարար է` բացահայտելու համար, թե ում է այն պատկանում:

♦ Մարդու ԴՆԹ-ն 50% -ով նման է բանանի ԴՆԹ-ին:

♦ Եթե մարդու բոլոր բջիջների ԴՆԹ-ները միմյանցից քանդվեր ու շղթա կազմվեր, ապա այն 10 միլիարդ մղոն կձգվեր` այստեղից մինչև Պլուտոն և հետ:

♦ Յուրաքանչյուր բջջի մեջ գտնվող ԴՆԹ-ն գրեթե 2 մետր երկարություն ունի, սակայն այն սեղմված է 0.09մմ-ից ոչ ավել տարածքում:

♦ Յուրաքանչյուր բջջի մեջ ամեն օր ԴՆԹ-ն մինչև մեկ միլիոն անգամ վնասվում է ու օրգանիզմի ակտիվ համակարգի շնորհիվ ինքնավերականգնվում: Եթե այն չվերականգնվեր, դա կարող էր քաղցկեղի կամ նույնիսկ բջիջների մահվան պատճառ դառնալ:

♦ ԴՆԹ-ի ընդամենը 2 գրամը կարող է իր մեջ պարունակել աշխարհի ամբողջ թվայնացված պահպանված ինֆորմացիան:

♦ Րոպեում 60 բառ տպագրելու արագության դեպքում 50 տարի կպահանջվեր մարդու գենոմը տպագրելու համար:

♦ Մարդու ԴՆԹ-ի 98.4 տոկոսը նման է շիմպանզեյի ԴՆԹ-ին:

♦ Գեները ամբողջ գենոմի ընդամենը 2-3 տոկոսն են կազմում:

Այսպիսով ԴՆԹ-ն այն հիասքանչ և խորհրդավոր նյութն է, որը կազմում է կենդանի օրգանիզմների կյանքի հիմքը։ Յուրաքանչյուրիս օրգանիզմում կան միլիարդավոր ԴՆԹ-ներ։ Ճիշտ է դրանք այնքան փոքր են, որ մենք չենք կարող այն տեսնել առանց էլեկտրոնային մանրադիտակի օգնության, բայց մեր յուրաքանչյուր բջջում կա 46 ԴՆԹ-ի շղթա։ Դժվար է հավատալ, որ այդ չափազանց փոքր շղթայիկներում ամփոփված են մեր աչքերի գույնը, մազերի ձևը, մաշկի գույնը, եղունգների ձևը և օրգանիզմի բոլոր առանձնահատկությունները։ Այսպիսով մենք բոլորս կարող ենք հիանալ Աստծո ստեղծած այս գեղեցիկ հրաշքով ։


Աղբյուրներ՝

1 2

ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԿԱՐԾԻՔ ԵՎ ՍԵՓԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔ (կրդալով Ա․ Բակունցի «Միրհավը»)

Հասարակական կարծիք: Ցավոք, բայց այն թելադրում է մարդկանց ապրելակերպը։ Հասարակական կարծիքը ձևավորվում է լայն տարածված ինֆորմացիայից, այսինքն կարծիքներից, եզրահանգումներից, համոզմունքներից, դատողություններից,

 գաղափարախոսություններից, ինչպես նաև ասեկոսեներից։

 Հասարակության կարծիքը ազդում է յուրաքանչյուր մարդու անձնական կյանքի վրա։  Հնարավոր չէ հաշվի չառնել հասարակության կարծիքը, քանի որ յուրաքանչյուր մարդ ցանկանում է ընդունված լինել հասարակության կողմից։ Ի վերջո, հասարակական կարծիքը ունի նաև մեծ դրական ազդեցություն մարդկանց կյանքում, քանի որ հիմնականաում այն առաջացել է  այլոց կյանքի փորձից, ինչը թույլ է տալիս խուսափել  սխալ քայլերից, որոնք կարող են կյանքի ընթացքի համար կործանարար լինել։ Ավելին, դիտարկենք այն երկրների տվյալները, որոնք սկսել են ինչ որ չափով անտեսել հասարակական կարծիքը։ Այդ երկրներում մարդիկ դառնում են ավելի անձասեր, եսասեր։ Այնտեղ ահավոր մեծ քանակությամբ հանցգործներ են  ավելացել, նաև  մեծ տոկոս են կազմում լուծարված ըտանիքները։
Արդյունքում դժբախտ մարդիկ, ծնողազուրկ երեխաներ, թյուր դաստիարակություն ստացած հասարակություն։ Այդպիսի երկրներում հասարակությունը հետզհետե դառնում է անկարծիք և որոշիչ դեր չի կարող ունենալ։

Սակայն հասարակության կարծիքը կարող է նաև կործանարար լինել շատ մարդկանց կյանքերի համար։ Բայց դա ևս անհրաժեշտ է քանի որ մյուսները դասեր են քաղում այդ մարդկանց կյանքերից։

Ըստ իս, պատմության հերոսները  զոհ էին գնացել հասարակության կարծիքին։ Սոնան ամուսնացել էր ուրիշ տղամարդու հետ, բայց սիրում էր Դիլային։ Գուցե այդ տղան հարուստ էր, կամ էլ հասարակության մեջ ավելի բարձր դիրք ուներ և Սոնան ամուսնացել էր նրա հետ հասարակության կողմից ընդունված լինելու համար։ 

Այսպիսով, հասարակության կարծիքը, կամա թե ակամա,  թելադրում է մարդկանց ապրելակերպը, սակայն չենք կարող ասել դա լավ է, թե վատ։ Գուցե մարդիկ երջանիկ չզգան իրենց առանց հասարակության կարծիքի։

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆԻ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Ե․ Չարենց «Դանթեական առասպել»

Չարենցն իր «Դանթեական առասպել» պոեմը գրել է պատերազմի տպավորություններից։ Նա շատ է ազդվել այդ սարսափելի տեսարաաններից և դրանք նկարագրել է այս պոեմում։

Սկզբում երեք երիտասարդ տղաներ գնում են պատերազմ, և ճանապարհին այնպիսի սարսափելի տեսարաններ են տեսնում, որ իրենց թվում է, թե րենք էլ են գնում են այդպիսի դիակներ դառնալու։


 Նրանք ճանապարհին տեսնում են մի կնոջ, որը մահանում է հենց իրենց աչքի առաջ։  Այդքանից հետո նորմալ է երբ մարդը դառնում է անտարբեր։
Նրա համար սովորական են դառնում այն երևույթները, որոնք առաջ կզարմացնեին կամ կվախեցնեին իրեն։
Այդ տեսարանները տեսնելուց հետո նրանք ուղղակի չէին կարող խուսափել անտարբերությունից։ Դա սովորական  օրինաչափություն է։

Այսպիսով պոեմն արտահայտում է այս կյանքի բնական օրինաչափություններից  մեկը։

ՄԵՋԲԵՐՈՒՄՆԵՐ ՊԱՈՒԼՈ ԿՈԵԼՅՈԻ «ԱԼՔԻՄԻԿՈՍԸ» ԳՐՔԻՑ

Մինչդեռ չէի գիտակցել ու զգացել Աստծո գոյությունը, այն միտքը, որ ամեն ինչ երբևիցե ընդմիշտ ավարտվում է, ինձ թվում էր անտանելի։

«Պարանը որքան էլ երկար՝ ավարտվում է»։

Մենք այս կամ այն ճշմարտությունն ընդունում ենք լոկ այն ժամանակ, երբ սկզբում ամբողջ հոգով այն վանում ենք, չարժե խույս տալ սեփական ճակատագրից, միևնույն է չես փախչի, Աստված խստապահանջ է, բայց նաև նրա գութն է անսահման։

Մեծ արարմանը հասնելու խնդիրը ոչ թե մի խումբ ընտրյալների մենաշնորհն է, այլ հասցեագրված է այս մոլորակը բնակեցնող ամբողջ մարդկությանը։

Միշտ չէ, որ Մեծ արարումը ի հայտ է գալիս ձվի և անոթի մեջ լցված հեղուկի տեսքով, բայց մեզնից յուրաքանչյուրն, անկասկած, ընդունակ է բացահայտել Աշխարհի հոգին և մերվել նրան։

մի սիրունադեմ տղա ամեն օր գնում էր մոտիկ առվի ափը՝ հիանալու իր գեղեցկությամբ։ Նա այնքան էր զմայլված իրենով, որ մի օր էլ ընկավ ջուրը ու խեղդվեց, և առվի ափին մի ծաղիկ աճեց, որին «նարցիս» (հայերեն՝ նարգիզ - Ա.Վ.) անունը տվեցին։

Բայց Օսկար Ուայլդը առասպելն այլ կերպ էր պատմում։

«Երբ Նարցիսը մեռավ, եկան անտառի աստվածները՝ ոգիները և տեսան, որ քաղցրահամ առուն արցունքից աղի է դարձել։

— Ինչու ես լալիս,— հարցրեցին ոգիները։

— Լալիս եմ Նարցիսի համար,— պատասխանեց առուն։

— Զարմանալի չէ, որ լալիս ես Նարցիսի համար,— ասացին անտառի աստվածները։— Չնայած մենք բոլորս ամեն օր վազում էինք նրա ետևից այս սիրուն անտառով, ի վերջո, դու միակն էիր, որ կարող էիր մոտիկից զմայլվել նրա գեղեցկությամբ։

—Իսկ Նարցիսը գեղեցի՞կ էր,— հարցրեց առուն։

— Ո՞վ կարող է այդ բանն իմանալ ավելի լավ, քան դու,— պատասխանեցին ապշած ոգիները։— Չէ՞ որ նա էր, վերջապես, որ ամեն օր խոնարհվում էր քո ջրերի վրա։ Առուն երկար ժամանակ լուռ էր։ Հետո ասաց.

— Ես լալիս եմ Նարցիսի համար, բայց երբեք մտքովս չի անցել, թե նա գեղեցիկ է։ Լալիս եմ Նարցիսի համար, որովհետև ամեն անգամ, երբ նա ծնկի էր գալիս իմ ափերին, ես նրա աչքերի խորքում տեսնում էի իմ գեղեցկության արտացոլումը»։

«Եթե ես մի հրեշ դառնայի և նրանց սպանեի մեկը մյուսի ետևից, նրանք այդ բանը գլխի կընկնեին միայն այն ժամանակ, երբ ես ոչնչացրած կլինեի հոտի կեսից ավելին, — մտածեց Սանտյագո ն։— Նրանք ինձ ավելի շատ են վստահում, քան սեփական բնազդին և միայն այն պատճառով, որ ես նրանց քշում եմ այնտեղ, որտեղ կերակուր կա»։

Երազներն այն լեզուն են, որով մեզ հետ խոսում է Տերը։

Եթե Տերը քեզ է դիմում քո հոգու լեզվով, միայն քեզ է հասկանալի լինում նրա ասածը։

Հովվի համար համարձակությունը սովորական բան է․ մեկ գայլերն են վրա տալիս հոտին, մեկ երաշտն է ամայացնում դաշտերը։ Հենց համարձակությունն էլ նրա կյանքի աղն է։

Ամեն ոք ճշգրիտ գիտե, թե ինչպես պետք է ապրել այս աշխարհում։

Միայն թե, չգիտես ինչու, ոչ ոք չի կարողանում սեփական կյանքը կարգավորել։ Ինչպես պառավ գնչուհին, որ երազներ գուշակել գիտի, բայց դրանք իրականություն դարձնել՝ ոչ։

— Ո՞րն է աշխարհի այդ ամենամեծ սուտը։

— Ահա թե որը. ինչ-որ մի պահ մենք կորցնում ենք իշխանությունը մեր կյանքի նկատմամբ, և այն սկսում է կառավարել Առասպելը։ Կատարյալ սուտ է։

Դու ընդունակ ես կերտել քո Սեփական Առասպելը։

Բոլորը, քանի դեռ ջահել են, գիտեն, թե որն է իրենց Առասպելը։ Եվ կյանքի այդ շրջանում ամեն ինչ հասկանալի է, ամեն ինչ հնարավոր։ Նրանք չեն վախենում երազել և ձգտել այն ամենին, ինչ կուզենային անել կյանքում։ Բայց ժամանակի ընթացքում մի խորհրդավոր ուժ սկսում է նրանց համոզել, որ Սեփական Առասպելն իրականություն դարձնելն անհնար է։

Այս մոլորակում մի մեծ ճշմարտության կա՝ անկախ նրանից՝ ով ես դու և ինչ ես անում, եթե իսկապես մի բան ցանկանում ես, հասնում ես դրան, քանի որ այդ ցանկությունը հղացվել է Տիեզերքի հոգում։ Եվ հենց դա է մարդու կոչումը երկրի վրա։

Մարդը մեն-միակ պարտականություն ունի՝ հետևել Սեփական Առասպելին մինչև վերջ։

Հիշիր, եթե երբևիցե ինչ-որ բան ցանկանաս՝ ողջ Տիեզերքը նպաստելու է քո ցանկության կատարմանը։

Խոստանալ այն, ինչ չունես՝ նշանակում է ռիսկի ենթարկել ունենալու իրավունքը։

Պատանին նախանձեց քամու ազատությանը և զգաց, որ կարող է նմանվել նրան։ Ոչ ոք կանգնած չէ իր ճանապարհին՝ իրենից բացի։ Ոչխարները, մահուդագործի աղջիկը, Անդալուզիայի դաշտերը... սրանք բոլորն իր Սեփական Առասպելի աստիճաններն են լոկ։

Դու ճանապարհը կգտնես այն նշանով, որով Տերը նախանշում է յուրաքանչյուրի Ուղին այս աշխարհում։ Միայն պետք է կարողանաս կարդալ այն, ինչ գրված է քեզ համար։

Ինքը գրպանում մի լումա անգամ չունի, բայց դրա դիմաց հավատ ունի կյանքի նկատմամբ:

Բոլորը չէ, որ միանման են երազում ու երազներ տեսնում։ 

Կյանքի գետն անհնար է կասեցնել։

Երբ մարդն ինչ-որ բան է վճռում, մի տեսակ սուզվում է սրընթաց ջրահոսքի մեջ, որը նրան տանում է այնտեղ, ուր չէր էլ մտածում լինել վճիռն ընդունելու պահին։

Եթե գիրք գրեի «հաջողություն» և «զուգադիպություն» բառերի մասին, կստացվեր մի հաստափոր հանրագիտարան։ Հենց այդ բառերից է բաղկացած Համընդհանուր լեզուն:

«Որքան մոտենում ես քո երազանքին, այնքան ավելի զորավոր է դառնում Սեփական Առասպելը որպես գոյության իմաստ»:

Մենք բոլորս վախենում ենք կորցնել մեր ունեցածը՝ լինի ցանքսը, թե մեր կյանքը։ Բայց այդ վախն անցնում է, հենց հասկանում ենք, որ ամեն ինչ՝ և՛ մեր ճակատագիրը, և՛ աշխարհի պատմությունը մի ձեռքով է գրված։

Եթե միշտ կարողանաս մնալ ներկայի մեջ, կլինես մահկանացուներից ամենաերջանիկը։

«Գուցե Տերը անապատը հորինել է հենց նրա համար, որպեսզի մարդիկ հրճվեն ծառեր տեսնելով»:

Երկրի վրա ամեն ինչ, նույնիսկ բազեների թռիչքը, իմաստ ունի։

«Երբ սիրում ես, ամեն ինչ ավելի է իմաստավորվում»։

Մոռացիր ապագայի մասին, և կյանքիդ ամեն մի օրն ապրիր այնպես, ինչպես ավանդված է Օրենքով և հավատա, որ Բարձրյալը հոգում է իր զավակների մասին։ Ամեն օրն իր մեջ հավերժության մասնիկ է կրում։

Ամեն մի օր ստեղծված է նրա համար, որ լինի ապրելու օր կամ վերջին օր։

Չարիքն այն չէ, ինչ մտնում է մարդու շրթունքներից, այլ այն, ինչ դուրս է գալիս նրանցից:

Սիրում են, որովհետև սիրում են։ Սիրելու համար որևէ պատճառ չի լինում։

Իմաստունները վաղուց են հասկացել, որ մեր այս բնական աշխարհը լոկ Դրախտի մեկ պատկերն է, նրա մեկ պատճենը։ Այս աշխարհի գոյության փաստը երաշխիք է, որ կա մի ուրիշ, ավելի կատարյալ աշխարհ։ Բարձրյալն այն ստեղծել է, որպեսզի մարդիկ կարողանան հասկանալ իր հոգևոր պատգամները և իր իմաստության հրաշքները։ Հենց դա էլ ես կոչում եմ Գործողություն։

Տառապանքի սարսափն ավելի վատ է, քան բուն տառապանքը։

Այն մարդն է երջանիկ, ով իր մեջ կրում է Աստծուն։

Մենք երբեք չենք հասկանում, թե ինչ մեծագույն գանձեր կան մեր առջև։ Գիտե՞ս ինչու։ Քանի որ մարդիկ չեն հավատում գանձերի գոյությանը։

Հայացքը ցույց է տալիս հոգու ուժը։

Նա, ով խառնվում է ուրիշի Առասպելին, երբեք չի հասնում իր սեփականին։

Ալքիմիայի խնդիրն է նյութական հարթության մեջ հոգևոր կատարելություն դնել։

Երբ ուզում ենք դառնալ ավելի լավը, քան էինք, շրջապատում ամեն ինչ նույնպես ավելի լավն է դառնում։

Աշխարհի Հոգին Աստծո Հոգու մի մասն է, իսկ Աստծո Հոգին՝ իր սեփական հոգին է։ Եվ որ ինքը կարող է, ուրեմն, հրաշքներ գործել։

«Ինչ մեկ անգամ կատարվել է՝ կարող է էլ երբեք չկրկնվել։ Բայց այն, ինչ կատարվել է երկու անգամ՝ անպայման կկրկնվի նաև երրորդ անգամ»։

Ամեն մի գործ ավարտվում է միայն այն ժամանակ, երբ հասել ես նպատակիդ։

Կյանքն իսկապես շռայլ է նրա նկատմամբ, ով հետևում է իր Առասպելին։

ԱՆՄՈՌԱՆԱԼԻ ՃԱՄՓՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՇԻ ԳՅՈՒՂՈՒՄ

Հունիսի 4-ի ճամբարային օրը նշանավորվեց նրանով, որ մի խումբ սեբաստացիներ  ուղևորվեցին Ուշի գյուղում գտնվող «Կենտավր» հիպոթերապիայի կենտրոն։ Դա միակ մասնագիտացված հիպոթերապիայի կենտրոնն է Հայաստանում։ Կենտրոնի հիմնադիր-տնօրենը Հասմիկ Հովհաննիսյանն է։ Այնտեղ հենաշարժողական համակարգի և մտավոր զարգացման հետ ամենատարբեր խնդիրներ ունեցող երեխաների հետ  զբաղվում են հիպոթերապիայով։

Նաև գնում են այն մարդիկ, ովքեր ցանկանում են պարզապես ձի քշել սովորել։ Մենք նույնպես միսթր Յուրայի և Ռինա Շագինյանի ուղեկցությամբ գնացինք այդ կենտրոն, որպեսզի ձի քշել սովորենք։ Ոչ այնքան երկար ճանապարհից հետո հասանք«Կենտավր»։ Այդ բուժիչ ձիերի կենտրոնը Ուշի գյուղի ամենաբարձր տեղանքում է. միանգամից իրենց վայրի գեղեցկությամբ մեր աչքերը շոյեցին դաշտային ծաղիկները ու հեռվում իրենց խաղաղ հանդարտությամբ արածող ձիերը, մեր ականջները զգացին թումանյանական  լեզվով ասած «մարդահաչ» տվող շների ներկայությունը, մեր թոքերը սկսեցին ագահորեն կլանել մեզ համար անսովոր մաքուր օդը: Մենք բնության մեջ էինք: Հաջորդ պահին իրենց պոչերը խաղացնելով մեզ մոտեցան տարբեր ցեղատեսակների, տարբեր չափսերի ու գույների շնիկներ և շներ: Նրանք մեզ ողջունելու եկան: Ափսոս, որ մեզնից մի քանիսը վախենում էին այդ մարդամոտ շներից և աշխատողներին խնդրեցինք, որպեսզի նրանց հեռացնեն մեզնից: Հետաքրքիր է, գնում ենք դեպի բնություն և ուզում ենք բնությունը հեռացնենք մեզնից:
 
Ինչևէ, մենք ձիերի համար էինք գնացել այնտեղ: Եվ ահա մեզ են մոտեցնում արդեն թամբած մի շագանակագույն ու մի սպիտակ ձի: Բնությոն դու կատարյալ ես հենց միայն ձիերով... Հետաքրքիր իրավիճակ էր: Մեզնից ոչ ոք նախկինում ձի չէր նստել: Բոլորս էլ ուզում էինք նստել, բայց՝  երկրորդը: Ոչ ոք չէր ուզում առաջինը լինել: Այնուամենայնիվ, առանձնացան մեզնից ամենահամարձակները՝ Նինա Հովհաննիսյանը և եղբայրս՝ Ալեք Հակոբյանը: Դրանից հետո արդեն բոլորս էլ քաջալերվեցինք ու վայելեցինք առաջին անգամ ձի քշելու հաճույքը: Աննկարագրելի են այն վայրկյանները, երբ բնության գրկում ձիու սանձերը վերցնում ես ձեռքդ և այդ կենդանի արարածը ենթարկվում է քեզ։ Ինձ համար այս ճամփորդությունը «ՄխիթարՍեբաստացի» կրթահամալիրում ունեցած ճամփորդություներից ամենահետաքրքիրը, հիասքանչը և անմոռանալին դարձավ:
Ձիերին ցտեսություն ասելուց հետո գնացինք Սաղմոսավանք։ Հիացանք Քասախի ձորի ու Սաղմոսավանքի իրար լրացնող գեղեցկությամբ:
Այս ճամփորդությունից հետո մեզնից մի քանիսը որոշեց ձիավարությամբ զբաղվել:

ՇՈՒԿԱՅԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԹԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Ջ.Մ.Քեյնսը գտնում էր, որ Շուկայական տնտեսությունը չի կարող ինքնուրույն գործել: Տնտեսական քաղաքականությունը պետության կողմից կիրառվող այնպիսի միջոցառումների ամբողջություն է, որն ուղղված է այնպիսի անկախ փոփոխությունների կարգավորմանը, ինչպիսիք են կապիտալի սահմանային արտադրողականությունը, տոկոսի նորման և դրանց միջոցով զբաղվածության և ԱԵ-ի կարգավորմանը: Քեյնսը առաջնությունը տալիս էր դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականությանը:

Ըստ Օյկենի` տնտեսական քաղաքականությունը պետության  կողմից կիրառվող այն միջոցառումների և եղանակների ամբողջությունն է, որն ուղղված է տնտեսական պրոցեսների (գործընթացների) կարգավորմանը:

 

 

Շուկայի անկատարությունը (ֆիասկոն)և տնտեսության պետական կարգավորման անհրաժեշտությունը

 

Շուկայական տնտեսական համակարգը իր դրական հատկանիշներով հանդերձ ունի նաև թերի կողմեր կամ անկատարություններ: Շուկայական ինքնակարգավորման մեխանիզմը երբեմն ձախողումներ է առաջացնում երկրի էկոնոմիկայում: Այդ ձախողումը կամ ֆիասկոն դրսևորվում է հետևյալ կերպով`

1.   Շուկան չի կարող ստեղծել հասարակական բարիքներ և դրանցով բավարարել երկրի կարիքներն ու պահանջմունքները:

Օրինակ՝ չի կարող ապահովել ժողովրդի կարգապահության հարցը, չի կարող զբաղվել պետության անվտանգությունով և այլն։

2.   Շուկան հաշվի չի առնում տնտեսության վրա արտադրական արտաքին ազդակները:

Օրինակ, ամեն ապրանք ունի իր ինքնարժեքը, անկախ այն բանից, թե ինչպիսի ինքնարժեք ունի արտամուծված նույն ապրանքը։

3.   Շուկան չի կարող կատարյալ տեղեկատվություն հաղորդել գնորդների և վաճառողների մասին:

Տեղեկատվական պարտականությունները ընդհանրապես կապ չունեն շուկայական ոլորտի հետ, այդ հարցերի լուծման համար պատասխանատու են պետական, կամ ոչ պետական, կամ հասարակական, սոցիաական հարցերով զբաղվող կազմակերպությունները։

4.   Շուկան անխուսափելիորեն հանգեցնում է տնտեսության մոնոպոլացման երևույթները: Ինչը և նորմալ պետություններում կանխվում է պետական համապատասխան մարմինների կողմից։ Սակայն հետամնաց երկրներում դա հաճախ դառնում է մի քանի հոգու հաջողված որս։ Այդ որսը հարստացնում է մի քանիսին և խափանում է երկրի շուկայական զարգացումը։

5.   Շուկան չի կարող լուծել հասարակության զարգացման սոցիալական բնույթի պրոբլեմները և ապահովել բնակչության սոցիալական պաշտպանվածությունը: Այսպիսի թերությունների հետևանքով պետությունը որոշակի միջամտություն է իրացնում`

1.Հասարակական բարիքների արտադրության ոլորտում: Դրանք այն բարիքներն են, որոնք ստեղծվում ու մատուցվում են պետության կողմից և տրամադրվում են մարդկանց, հիմնականում, անվճար ձևով: Հասարակության բարիքները, այլ կերպ կոչվում են նաև պետական բարիքներ: Հասարակության բարիքները համարվում են երկրի պաշտպանության` անվտանգության ապահովումը, պետության կառուցվածքը, հասարակության  կարգի պահպանումը, ճանապարհի լուսավորվածությունը և այլն: Նշված բարիքները կարող են ստեղծվել միայն պետության կողմից։ Հասարակության բարիքները ունեն 2 կարևոր հատկանիշներ`                                             

• Դրանք հիմնականում տրամադրվում են անվճար կերպով, այսինքն վաճառքի կամ փոխանակության չեն ենթարկվում, հետևաբար ապրանք չեն հանդիսանում:          

• Դրանք հիմնականում սպառվում են համատեղ կարգով, որովհետև դրանք չեն կարող անհատապես տրամադրվել հասարակության որևէ անդամի և հնարավոր չէ որոշել, թե ով որքանով է օգտվել տվյալ բարիքներից:

2.Շուկայական տեղեկատվությունը, որը մասնավորապես վերաբերվում է ֆիրմաների կողմից կեղծ գովազդները կանխելուն:                                                                                        

3.Շուկայի արտադրության բացասական էֆեկտների հետ պետության պայքարը, որը իրացվում է ինչպես ուղղակի` վարչական, այնպես էլ անուղղակի տնտեսական լծակների միջոցով` հարկաբյուջետային քաղաքականության, դրամավարկային քաղաքականության:

4.Պետության պայքարը մոնոպոլացման երևույթների դեմ, որպեսզի հնարավորին լավ ապահովվի մրցունակության կանոնները:

5.Պետությունը իրականացնում է նաև միջոցառումներ էկոլոգիական հավասարակշռությունը վերականգնելու համար: